حجت‌الاسلام مهدی ماندگاری
«رفاه» و «تربیت» دو رکن یتیم‌نوازی علی(ع)
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیت حضرت‌علی(ع) توجه جدّی ایشان به وضعیت ایتام و خانواده‌های بی سرپرست بود.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، اين‌رويۀ حضرت در تمام دوران عمر پربركت ايشان جريان داشت؛ چه در دوران خانه‌نشيني، و چه زماني‌كه عهده‌دار حكومت مسلمين بودند. يعني حضرت خود را دربرابر دشواري‌هاي زندگي اين قشر از جامعه مسئول مي‌دانستند.
مولاي متّقيان درحقيقت يتيم‌نوازي را همچون ميراثي ماندگار از رسولýخدا(ع) به ارث گرفتند و به اين وسيله به نياز ايتام رسيدگي مي‌كردند؛ چنان‌كه پيامبر اعظم(ص) در اين‌زمينه تأكيد فرمودند: «خدا بر نيكي به يتيمان به‌سبب جدايي آنان از پدرانشان ترغيب فرمود، پس هركس از آنان حفاظت كند خدا از وي حفاظت مي‌كند». بر اين‌اساس اولين پيشواي برحق شيعه نيز بر سبيلِ مستقيم رسول‌خدا(ص) حركت كردند تا كسي از يتيماني‌كه داغ والدين خود را ديده‌اند، در جامعۀ اسلامي مغفول نماند.
در فرازي از وصيت‌نامۀ ارزشمند حضرت‌علي(ع) به ايتام اين‌چنين اشاره شده است: «خدا را، خدا را دربارۀ يتيمان درنظر داشته باشيد تا مبادا دهانشان از غذايتان محروم شود و در حضور شما تباه شوند». درحقيقت بخش اعظم زندگي حضرت‌علي(ع) با رسيدگي به ايتام سپري شد و آن حضرت شبانه با كيسه اي مملو از نان و خرما، خودشان را به درب خانۀ ايتام و فقرا ميýرساندند تا آن‌ها گرسنه نمانند و حتي با دست‌هاي مبارك خويش لقمه در دهان كودكان يتيم مي‌گذاشتند، با آن‌ها بازي كودكانه مي‌كردند، كمك حالشان بودند و اين مسأله تا پاسي از شب ادامه داشت، تا به اذان صبح نزديك مي‌شدند.
نقل است مولي‌الموحدين(ع) شبي از كنار خانۀ زن تهيدستي گذشتند كه فرزنداني خردسال داشت و آنان از گرسنگي گريه مي‌كردند و او آن‌ها را سرگرم مي‌كرد تا بخوابند. آن زن ديگي بر اجاق نهاده بود كه در آن جز آب چيزي نبود، تا آن‌ها فكر كنند به‌زودي غذا آماده مي‌شود. حضرت با غلام خويش به‌سوي خانه خود رفتند و ظرف كوچكي خرما و كيسه‌‌اي آرد برداشتند و روانۀ آن خانه شدند. با اجازۀ زن وارد خانه شدند و نان تهيه كردند و با خرما به دهان بچه‌ها گذاشتند.
امام‌علي(ع) در يتيم‌نوازي تنها به فكر خورد و خوراك ايتام نبودند؛ بلكه براي تربيت آن‌ها نيز تدابير ويژه داشتند تا كودكان يتيم نيز راه زندگي را ياد بگيرند و به افرادي شجاع و فعّال در عرصه‌هاي اجتماعي بدل شوند.
آن‌حضرت در مواجهه با هر يتيمي، خود را مسئول زندگي وي مي‌دانستند و همۀ آحادِ جامعه را به توجه به ايتام و بي‌سرپرستان توصيۀ مؤكد مي‌كردند. از ديدگاه اميرالمومنين(ع) رسيدگي به ايتام، بالاترين اعمال و عبادات مؤمن است، چنان‌كه خودِ حضرت درمقابل كودك يتيم بسيار متواضع و مهربان بودند و مي‌فرمودند: «بر هيچ‌چيزى مثل كودكان يتيم آه نكشيده‌ام» و همواره تأكيد مي‌فرمودند: «دربارۀ يتيمان از خدا بترسيد، مبادا گرسنه بمانند و در جمع و جامعۀ شما تباه شوند».
اين روايات و بررسي سيرۀ زندگي حضرت‌علي(ع) به ما گوشزد مي‌كند كه يتيم‌نوازي تا چه‌اندازه در توسعۀ برابري در جامعه تأثيرگذار است؛ چراكه ايتام بي‌سرپرست هم حق دارند از تمامي مواهب جامعه بهرمند شود و نمي‌شود صِرفِ نداشتن سرپرست، آن‌ها را به حال خود رها كنيم.
مولاي‌متقيان(ع) حتي در آخرين لحظات حيات خويش هم به ياد ايتام بودند و سفارش آن‌ها را به حسنين(ع) و ساير فرزندان گرامي خويش مي‌كردند. بنابراين بر ما واجب است كه يتيم‌نوازي را از سيرۀ علوي بياموزيم و اين ديدگاهِ ارزشمند را در تمامي جامعۀ خود و ساير جوامع، تسرّي دهيم تا حقانيّت سيرۀ علي(ع) ادا شود.