کدام آیه فرمان نصب امام علی(ع) را بیان کرده است؟
سومین آیه سوره مائده درباره کامل شدن دین اسلام و مایوس شدن کافران از ناکامی دین اسلام است. در این آیه خداوند به پیامبر دستوری می دهد که با انجام آن دین او یعنی اسلام کامل می شود.
به گزارش سرويس انديشه پايگاه اطلاع رساني حج، در بخشي از آيه 3 مائده/5 پس از يادآوري نوميدي كافران از ناكامي دين مسلمانان، به كامل شدن دين و خشنودي خداوند از اسلام به عنوان دين مردم تصريح شده است: {اليومَ يئِسَ الَّذِينَ كفَرُوا مِن دِينِكم فَلاَ تَخشَوهُم وَاخشَونِ اليومَ أَكمَلتُ لَكم دِينَكم وَأَتمَمتُ عَلَيكم نِعمَتِي وَرَضِيتُ لَكمُ الإِسْلاَمَ دِينًا}، از اين رو، بخش ياد شده، آيه اكمال دين و به اختصار «آيه اكمال» خوانده مي‌شود.
كمال هر چيز يعني اجزاي ﺁن كامل شده باشد و اكمال هنگامي است كه غرض از آن به دست آيد. اتمام نيز به معناي رسيدن هر چيز به حدي است كه به چيزي بيرون از خود نياز نداشته باشد و در برابر، ناقص چيزي است كه به غير خود نياز داشته باشد.
زمان نزول آيه را روز جمعه يا دوشنبه گفته‌اند و در نزول آن در روز عرفه يا غدير خم اختلاف كرده‌اند. قريب به اتفاق دانشمندان حديث و تفسير شيعه و برخي از اهل سنت، نزول آن در هجدهم ذي‌حجه (روز غدير) را پذيرفته‌اند. در روايت‌هاي فراوان شيعي، نزول آيه در روز غدير خم و در پي نصب امام علي(عليه السلام) به جانشيني پيامبر دانسته شده است.
در ميان اهل سنت نيز ابن مردويه (م.410ق.) در چندين روايت از ابوسعيد خدري، ابوهريره و مجاهد نقل مي‌كند كه آيه اكمال در غدير در شأن حضرت علي(عليه السلام) نازل شد. حاكم حسكاني (م.قرن5) نيز پنج روايت از ابوهريره، ابوسعيد خدري و ابن عباس به همين مضمون آورده است. سيوطي (م.911ق.) در روايت‌هايي چند از صحابه و تابعين و دانشوران مشهور اهل سنت، نزول آيه اكمال را در غدير بعد از انتصاب علي(عليه السلام) به ولايت و خلافت گزارش كرده است. ابن كثير (م.744ق.) و جمال الدين قاسمي (م.1332ق.) نيز از جمله دانشوران معروف اهل سنت هستند كه روايت‌هاي نزول آيه اكمال در غدير خم را نقل كرده و بر آن صحه گذاشته يا از آن خرده‌اي نگرفته‌اند. هر چند برخي چون ابن تيميه، اين روايت‌ها را ضعيف يا از مفتريات شيعه دانسته‌اند، با توجه به توثيق رجال سندهاي اين احاديث از منظر رجال‌شناسان اهل سنت و پذيرش آن‌ها از سوي گروهي از دانشوران حديث سني و نيز نبود دليل و مستندي معتبر براي جعل و تزوير آن‌ها، اعتراضات ياد شده بي‌پايه به نظر مي‌رسد. از سوي ديگر در تلاش براي جمع ميان روايت‌هاي نزول اين آيه در عرفه و غدير، سبط بن جوزي از نزول آيه اكمال دو بار، يك بار در عرفه و بار ديگر در غدير ياد كرده است و البته در هر حال آيه را مربوط به ابلاغ ولايت علي(عليه السلام) مي‌داند.
در شأن نزول آيه گفته شده كه در بازگشت پيامبر(صلي الله عليه و اله) از حجة الوداع در غدير خم، سه ميل مانده به جُحْفه، آيه {يا أَيهَا الرَّسُولُ بَلِّغ ما أُنزِلَ إِلَيك مِن رَبِّك} (مائده/5، 68) نازل شد و پيامبر(صلي الله عليه و اله) دستور داد همه مسلمانان گرد هم آيند. سپس به خواندن خطبه پرداخت و فرمود: خداوند به من فرمان داده كه اگر آنچه را درباره علي(عليه السلام) ابلاغ شده نگويم، رسالتم را انجام نداده‌ام. آن‌گاه پيامبر(صلي الله عليه و اله) دست علي(عليه السلام) را گرفت و فرمود: «من كنت مولاه ﻓﻌﻠﻰّ مولاه». در اين هنگام،، خداوند آيه {اليومَ أَكمَلتُ لَكم دِينَكم وَ أَتمَمتُ عَلَيكم نِعمَتي} را نازل كرد.
گروهي نيز روز عرفه در حجة الوداع را زمان نزول آيه پذيرفته‌اند. اين گروه در شأن نزول آيه گفته‌اند كه چون پيامبر در روز عرفه از بالاي جبل الرحمه در عرفات يا از بالاي شتر به پيرامون خود نگريست و همه را مسلمان يافت و هيچ مشركي را نديد، شادمان گشت و آن‌گاه جبرئيل آيه ياد شده را نازل ساخت. هر چند برخي روايت‌هاي شيعي نيز نزول آيه را در روز عرفه شمرده‌اند، بر خلاف ديدگاه فوق، مناسبت نزول آن را ابلاغ فرمان نصب امام علي(عليه السلام) مي‌دانند كه در روز غدير عملي شد.