آزمون سخت سید بحرالعلوم از مرحوم نراقی(ره)

حكايت؛ مرحوم ملا مهدي نراقي كه در اكثر علوم متبحر و استاد بود، وقتي كتاب جامع السعادات را كه در علم اخلاق و تزكيه نفس است تاليف كرد يك نسخه از خدمت مرحوم سيد بحرالعلوم ارسال كرد تا آنكه پس از مدتي خود به زيارت عتبات عاليات رفته و وارد نجف اشرف شد، علماء براي احترام و تجليل از اين عالم رباني به ديدن او آمدند، فقط مرحوم بحرالعلوم از آمدن به ملاقات ايشان خودداري كرد و تشريف نياورد تا آنكه پس از چند روز مرحوم نراقي به ديدار سيد بحرالعلوم رفت، اما باز سيد به مرحوم نراقي چندان و توجهي نكرد و مرحوم نراقي خاشعانه پس از چندي باز بقصد زيارت مرحوم بحرالعلوم به منزل ايشان تشريف آورد و ساعتي در خدمت ايشان بود ولي اين دفعه هم مانند مرتبه اول سيد به ايشان اعتنائي نكرد، مرحوم نراقي برگشت، مجدداً پس از چند روز قصد زيارت سيد را كرد بدون آنكه فكر كند، من تازه وارد و مهمانم و مي‏ بايست سيد به ديدن من بيايد يا آنكه دو مرتبه است من به زيارت سيد رفته‏ ام و او بمن اعتنائي نكرده و احترام نگذاشته است.
پس بلند شد و بسوي منزل سيد روانه شد در مرتبه سوم تا مرحوم نراقي به در خانه سيد رسيد، سيد با پاي برهنه به استقبال او آمد و او را به آغوش كشيده و بوسيد و با احترام و تجليل زياد وارد منزل كرده و خود هم با كمال گرمي و محبت مشغول پذيرائي و احوال پرسي شد، پس از اداي احترام فرمود: شما كتابي در اخلاق و تزكيه نفس نوشته‏ايد و يك نسخه‏اي هم براي من فرستاده‏ايد و من هم آن كتاب را از اول تا آخر با دقت خوانده‏ام الحق كتاب خوبي است و در اخلاق و خودسازي كم نظير است.
علت آنكه در اين مدت كه شما به نجف اشرف تشريف آورده‏ايد و چند مرتبه هم به منزل من آمده‏ايد و من در اين مدت به ديدن شما بلكه به بازديد شما هم نيامده‏ام، اين بود كه مي‏خواستم ببينم همان طوري كه در كتاب خود راجع با اخلاق اسلامي و تزكيه نفس و كشتن هوا و نفس نوشته‏ايد در مقام عمل و در ميدان مبارزه با نفس و هوا هم عملاً به آن مقام رسيده‏ايد، يا مانند بعضي از نويسندگان و گويندگاني كه خوب مي نويسند و خوب مي‏گويند، اما خود از گفته و نوشته‏هاي خود عملاً بيگانه و اجنبي هستند مي‏باشيد؟!
حاج ملا محمدمهدي بن ابي‌ذر فاضل نراقي (م۱۲۰۹ هـ.ق) معروف به «محقق نراقي» كنار فرزندش ملا احمد نراقي در نجف اشرف مدفون است. اين دو به فاضلين نراقي معروف اند. او از مهادي اربعه است.
پي نوشت: با اقتباس و ويراست از كتاب مردان علم در ميدان عمل