آداب و رسوم زیارت خانه خدا

پايگاه اطلاع رساني حج: رسول خدا (ص) فرمود: «رهبانيت را به جهاد و حج مبدل كردم و…» انسان به اين كرامت والا نمي‌رسد مگر با رعايت آداب و رسوم حقيقي آن. اين رسوم و آداب عبارتند از:
نخست اينكه انجام هر عبادتي بايد با نيت صادق همراه باشد و به قصد اطاعت امر خدا به جا آورده شود. كسي كه اراده حج دارد، ابتدا بايد در نيت خود تأمل و دقت كند كه آيا غرضش از اين سفر، اطاعت امر پرودگار و رسيدن به ثواب و فرار از عقاب او است يا -پناه مي‌بريم به خدا- مرادش كسب اعتبار يا خوف از مذمت مردم يا از ترس فقير شدن باشد! -معروف است هر كسي كه حج را ترك كند، به فقر مبتلا خواهد شد- و يا امور ديگر از قبيل: تجارت، خوش گذراني و گردش در شهرها و…
اگر دقت كند، درمي يابد كه قصدش چيست و اگر معلوم شد كه قصد او خدايي نيست، بايد سعي در اصلاح نيت خود كند. و متوجه زشتي عمل خود گردد و با سرافكندگي خجالت به درگاه درآيد نه با غرور و عُجب و خودپسندي.
دوم اينكه مقدمات حضور در مجالس معنوي را فراهم كند، به يك توبه حقيقي با همه مقدماتي كه دارد، توفيق يابد. از جملة اين مقدمات است: اداي حقوق، چه مالي باشد؛ مثل پرداخت خمس و ردّ مظالم و كفّارات و… و چه غير مالي مانند تركِ غيبت، مردم آزاري، تهمت، آبرو ريزي و… كه بايد از مردمي كه مورد ستم و بي مهري او قرار گرفته اند حلاليت بطلبد، خوب است بعد از اين مقدمات، عمل توبة روز يكشنبه را كه در منهاج العارفين نوشته شده است، به جا آورد و رضايت پدر و مادر را به دست آورد، تا پاك و پاكيزه از منزل در آيد؛ بلكه رشتة علايق قلبي خود را پاره كند، تا با تمام وجود به خداي خود رو كند. همچنين فرض كند كه او ديگر از اين سفر بر نمي‌گردد. بنابراين بايد با مشورت اشخاص عالم و خيّر وصيت كاملي تدوين كند و تكليف امور عبادي و مالي و تعهدات خود را روشن سازد.
سوم اينكه در سفر براي خود اسباب دل مشغولي فراهم نياورد. بلكه اگر بتواند با اشخاصي همسفر شود كه هنگام غفلت، او را به ياد خدا بيندازند.
چهارم اينكه براي كسب درآمد حلال تلاش نمايد و از انفاق، مضايقه نكند؛ زيرا انفاق در حج، انفاق در راه خدا است و بر طبق احاديث اهل بيت: ، دِرهمي از او، معادل هفتاد درهم است.
امام سجاد وقتي حج مي‌گزاردند، بادام و شكر و شيريني جات با خود بر مي‌داشتند.
ضمناً توجه داشته باشد كه اگر در اين سفر چيزي از او از بين برود يا دزد ببرد بايد شاد باشد؛ زيرا جبران همه آنها بر عهدة ميزبان است و به چندين برابر تلافي خواهد كرد.
پنجم اينكه بايد خوش خلق باشد و تواضع بورزد و از لغو و درشت گويي پرهيز نمايد.
حسن خلق تنها آن نيست كه آزارش به كسي نرسد؛ بلكه علاوه بر تحمل اذيت ديگران، با آنها نرمخويي كند. حديث قدسي به همين مطلب اشاره دارد كه: «رضايت خود را در جفاي مخلوق پنهان كرده ام؛ هر كس در صدد رضاجويي از ما است، بايد آزار ديگران را تحمل كند».
ششم اينكه فقط قصد حج نكند؛ بلكه در ضمن، بايد انجام چندين عبادت را نيز نيت كند؛ از قبيل زيارت قبور مطهر شهدا و اوليا، سعي در برآوردن حوائج مؤمنان، تعليم و تعلم احكام ديني، ترويج مذهب شيعه اثنا عشري، تعظيم شعائر الهي، و امر به معروف و نهي از منكر با در نظر گرفتن شرايط و…
هفتم اينكه اسباب تجمل و تكبر براي خود فراهم نياورد؛ بلكه شكسته دل و غبارآلود رو به حريم الهي رود؛ همچنان كه در باب احرام مناسك هم به آن اشاره شد.
هشتم اينكه از خانه خود حركت نكند، مگر اينكه خودش را و هر چه با خودش برداشته، همچنين جميع دوستان و اهل خانه و هر چه تعلق به او دارد، نزد خالق خود -جلّ شأنه- به امانت بسپارد و با دلي مطمئن، از خانه بيرون رود. نيز اهتمام به دادن صدقه داشته باشد و به اين وسيله، سلامت و صحت خود را نزد خدا بيمه كند.
نهم اينكه اعتمادش به قدرت مالي خود و نيروي جواني اش نباشد؛ بلكه در همه حال و در مورد همه چيز، اعتماد او بايد به صاحب بيت باشد.
مقدمات، بيش از اينها است؛ ولي غرض، خلاصه نويسي است. در خانه اگر كس است، يك حرف بس است.
بايد تأمل كند و بداند كه اين، يك سفر جسماني به سوي خدا است و يك سفر روحاني هم بايد انجام دهد. بداند براي خوردن و آشاميدن به دنيا نيامده، بلكه براي معرفت و تكميل نفس، خلق شده است كه آن هم سفر ديگري است. همان طور كه در سفر حج، توشه و مركب و همسفر و كاروان سالار و راهنما و خدام و غيره لازم است، براي آن سفر هم، بايد توشه راه و اسباب لازم را فراهم نمايد.
اما مركب او در اين سفر، بدن او است كه بايد در حد اعتدال، از خدمت به آن مضايقه نكند؛ نه چنان پرورشش دهد كه ياغي و طاغي شود و نه چنان به او گرسنگي دهد كه ضعف بر او مستولي شود و از كار عبادت باز ماند.
اما توشه او، اعمال او است كه همان انجام واجبات و مستحبات و ترك محرمات و مكروهات است و از آن به تقوا تعبير مي‌شود. اصل معناي تقوا، پرهيز است كه اولين درجه آن، پرهيز از محرمات است و آخرين درجه آن، پرهيز از ما سوي الله جل جلاله.
اما همسفران او، مؤمنان هستند. كه با همت همديگر و اتحاد قلوب منزلگاه‌هاي دور را طي خواهد كرد. اين سخن خداوند شاهد بر همين مطلب است:
«تعاونوا عليَ البِرّ و التَّقوي؛ ۱ در نيكي و تقوا همكاري كنيد».
و معمولاً بدون اجتماع، كار انجام نمي‌پذيرد، و شايد از اين رو، رهبانيت در اين امت منع شده باشد.
استاد ما -رضوان الله عليه- مي‌فرمود: «از اتحاد قلوب، خيلي كارها ساخته مي‌شود كه از عهدة يك نفر بر نمي‌آيد».
اما كاروان سالار در اين سفر، ائمه طاهرين -سلام الله عليهم اجمعين- هستند كه بايد سايه بلند پايه آن بزرگواران بر سر تو باشد و كاملاً متمسك به ريسمان محكم ولايت آنها باشي، تا بتواني چند قدمي راه بروي و الا شياطين جن و انس در اولين قدم تو را خواهند ربود.
اما راهنما: اگر چه ائمه طاهرين -سلام الله عليهم- راهنمايان به سوي خداوند هستند، با وجود آن، ما به خاطر مراتب پست و اعمال ناشايستي كه داريم، نمي‌توانيم بي واسطه آن بزرگواران از مبدأ وجود فيض بگيريم و در امور مفصل و جزيي، به علماي آخرت و اهل تقوا نيازمنديم، تا در اثر تعليم آنها و وجاهتي كه در پيشگاه الهي دارند، به اندازه ظرفيتي كه داريم از فيوض حضرت باري عزّ اسمه بهره مند گرديم.