آداب سفر و زیارت(11)؛
لزوم بهره گیری از سفرهای زیارتی با عبادت های عاشقانه
حرمهای امامان، از بهترین مکانها برای عبادت خداوند در روی کره زمین است، عبادت نیز اگر با اخلاص همراه باشد، به یقین مورد پذیرش حضرت حق قرار میگیرد، از این رو زائران باید از لحظه لحظه عمرشان در این سفر توشه برگیرند.
به گزارش خبرنگار اعزامي پايگاه اطلاع رساني حج از كربلاي معلا، شيعه و پيرو اهل بيت(ع) سعي مي كند در لحظه لحظه زندگي از امامان خود الگو گرفته و از آنها جدا نشود؛ يكي از جايگاه هاي الگو گيري از محضر امامان معصوم در سفر است.
اخلاق و رفتار بسياري از مردم در سفر مشخص مي شود و از اين رو انسان مي تواند با تأمل و تدقيق در روايات و منابع ديني سعي كند خود را در مسير اهل بيت(ع) حفظ كند، از اين رو در ادامه آداب سفر و زيارت به مواردي اشاره مي كنيم.
46- راهنماي گمشدگان
امام صادق عليه السلام فرمود: اگر در راه گم شدي فرياد كن و بگو: «يَاصَالِحُ أَوْ يَا أَبَاصَالِحٍ أَرْشِدُونَا إِلَي الطَّرِيقِ يَرْحَمُكُمُ اللَّهُ»؛ اي صالح و اي اباصالح لطف و عنايت خداوند بر شما باد، ما را راهنمايي كنيد. همچنين نقل شده كه خداوندصالح را بر بيابان و حمزه را بر دريا گمارده است.
عبيداللَّه گويد: چنين مشكلي براي ما پيش آمد و ما در سفري راه را گم كرديم، برخي از همراهان از ما خواستند تاصداي خود را بلند كرده و اين جمله را بگوييم، پس از آنكه صدا زديم، دو نفر به سوي ما آمده ما را راهنمايي كردند و گفتند: راه از سمت راست است يا آن كه گفتند سمت چپ و ما در همان جهت حركت كرده، راه را يافتيم.
او همچنين از قول پدرش نقل كرده كه در بيابان راه را گم كرديم پس بلندصدا زديم (ياصالح و يا اباصالح) آنگاه ما را راهنمايي كردند، رفيق همراه ما گفت:صداي ضعيفي را شنيدم كه ميگفت: راه در سمت راست است و ما خيلي راه نرفته بوديم كه به مسير اصلي رسيديم.
47- زينت تشيّع
زائران ايراني، سفيران مذهب تشيع و انقلاب اسلامي در ديگر كشورها هستند و مسلمانان ساير بلاد، شيعه بودن و ويژگيهاي تشيع را در رفتار و كردار ايرانيان ميبينند، بنابراين بايد به شكلي عمل كنند كه باعث زينت و افتخار پيشوايان خود باشند.
هشام كندي ميگويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه فرمود: «شما را برحذر ميدارم از اين كه كاري انجام دهيد كه به خاطر آن، ما را سرزنش كنند؛ زيرا فرزندِ بد، با عمل خود پدر را بدنام ميكند. شما براي آن كس كه خود را به او بسته و از ديگران به خاطر او گسستهايد آبرو و زينت باشيد، در ميان عشاير آنان نماز بگزاريد (يعني در نماز جماعت آنان شركت كنيد) بيماران آنها را عيادت كنيد، در تشييع جنازه آنان حاضر شويد و مبادا آنها در كار خير بر شما سبقت گيرند، شما در انجام كارهاي خير از آنها سزاوارتريد».
معاوية بن وهب گويد: خدمت امام صادق عليه السلام آمده، گفتم: ما (پيروان شما) با هممذهبان خود و نيز مردم ديگري كه با آنان معاشرت داريم، چگونه رفتار كنيم؟ حضرت در پاسخ فرمود: «امانت آنان را به آنها برگردانيد، بيمارانشان را عيادت كنيد و در تشييع جنازههاي آنان حضور يابيد».
اين گونه رفتار و عمل با مخالفان و خوشرفتاري و سلوك اسلامي با ديگر مسلمانان، موجب ايجاد جاذبه براي تشيع بوده، آنان را به مذهب شيعه و اهلبيت عصمت و طهارت عليهم السلام علاقهمند ميكند، لذا تمامي زائران چه در سفرهاي عتبات و چه در سفر حج بايد كاملًا مراقب رفتار و كردار خود باشند تا خشنودي امامان معصوم عليهم السلام را بر ديگر دستاوردهاي اين سفر معنوي بيافزايند.
48- ايجاد جاذبه
بسياري از زائران ميپرسند: ما براي ايجاد جاذبه بيشتر نسبت به اهلبيت عصمت و طهارت و تشيع در مكانهاي زيارتي چگونه رفتار كنيم؟ پاسخ اين پرسش، در بيان امامصادق عليه السلام آمده است: «كُونُوا دُعَاةً لِلنَّاسِ بِغَيْرِ أَلْسِنَتِكُمْ لِيَرَوْا مِنْكُمُ الْوَرَعَ وَ الاجْتِهَادَ وَ الصَّلاةَ وَ الْخَيْرَ فَإِنَّ ذَلِكَ دَاعِيَةٌ»؛ شما با غيرزبانتان (يعني در عمل) مردم را (به اسلام و تشيع) دعوت كنيد، بايد از شما ورع، كوشش، نماز و كار خير ببينند، اينها دعوت كننده بوده (و جاذبه ايجاد ميكند).
امام صادق عليه السلام در حديث ديگري فرمود: «همانا ما هيچ مردي را مؤمن نميشماريم، مگر آن كه از تمامي دستورات ما اطاعت و پيروي كند، آگاه باشيد يكي از نشانههاي پيروي از دستورات و ارادتورزي به ما، داشتن ورع است، پس خود را به آن بياراييد، خداوند بر شما رحمت آورد، دشمنانِ ما را با آن در تنگنا قرار دهيد، خداوند شما را رهايي بخشد».
پيام اين حديث و احاديث مشابه آن به شيعيان اين است كه آنان نبايد تنها به شيعه بودن دل خوش كرده قانع باشند، بلكه بايد در عمل، پيرو راستين اهل بيت عليهم السلام بوده، در همه جا الگوي رفتاري پيشوايان خود را پياده كنند و به نمايش بگذارند.
امام باقر عليه السلام در روايتي، ويژگيهاي شيعيان خود را براي جابر بن عبداللَّه انصاري اين گونه بيان فرمودهاند: اي جابر كسي كه خود را منتسب به ما ميدارد، آيا او را همين بس است كه گويد ما اهل بيت را دوست داريم؟ به خدا سوگند شيعه ما نيست جز كسي كه از خدا بترسد و فرمانبردار او باشد، اين گونه كسان شناخته نميشوند جز با تواضع و خشوع، امانتداري، كثرت ياد خدا، روزهداري، اقامه نماز، نيكي به پدر و مادر، رسيدگي به حال همسايگان فقير و مسكين و بدهكار و رسيدگي به يتيمان، راستگويي، خواندن قرآن، كنترل زبان از (تعرض به) مردم مگر با خير و خوبي، و اين گونه كسان در ميان قوم خود، امين و مورد اعتماد ميباشند.
جابر گويد: عرض كردم: فرزند رسول خدا! من امروزه كسي را با اين خصوصيتها- كه بيان فرموديد- نميشناسم؛ امام عليه السلام فرمود: اي جابر! روشهاي گوناگون تو را به سوي خود نكشاند، كه فكر كني براي مرد همين كافي است كه بگويد: من علي عليه السلام را دوست ميدارم و پيرو او هستم و سپس با اين گفته، عملي همراه نباشد. پس اگر گويد: من رسول خداصلي الله عليه و آله را دوست دارم، اما از سيره پيامبر پيروي و به سنّت او عمل نكند، دوستي رسول خداصلي الله عليه و آله هيچ سودي به او نرساند.
پس، از خدا بترسيد و براي دستيابي به آنچه نزد خدا است كار كنيد. ميان خدا و هيچ كس، خويشاوندي و قرابتي وجود ندارد، بهترين بندگان خدا و گراميترين آنها نزد خداوند، با تقواترين و مطيعترين آنها است؛ اي جابر! به خدا سوگند، به خداوند نميتوان نزديك شد جز با اطاعت و فرمانبرداري ...
49- پوشش مناسب
از نكاتي كه لازم است زائران مراعات كنند، استفاده از لباس تميز و پوشش مناسب، به ويژه در مقابل ديدگان ديگر مسلمانها است؛ امام صادق عليه السلام فرمود: «خداوند زيبايي و خودآرايي را دوست ميدارد و فقر و بيچارگي و نادار و تهيدست جلوه دادن را ناخوش دارد. همانا خداوند عزّوجلّ هرگاه به بندهاش نعمتي دهد، دوست دارد تا آثار آن نعمت را در او ببيند».
امام علي عليه السلام نيز فرمود: «همچنان كه دوست داريد افراد ناآشنا شما را در بهترين حالت خود ببينند و در نتيجه خود را براي آنها ميآراييد، زماني كه نزد برادر مسلمان خود ميرويد نيز، آراسته (با لباس و وضعيت مناسب) ظاهر شويد».
همچنين رسول خداصلي الله عليه و آله در حديثي ديگر فرمود: «همانا خداوند دوست دارد هنگامي كه بندهاش نزد برادران ديني خود ميرود، منظّم و آراسته باشد».
50 - عبادت عاشقانه
بيت الله الحرام، مسجد النبي، قبرستان بقيع و حرمهاي امامان، از بهترين مكانها براي عبادت خداوند در روي كره زمين است، عبادت نيز اگر با اخلاص همراه باشد، به يقين مورد پذيرش حضرت حق قرار ميگيرد. از اين رو زائران بايد فرصتها را غنيمت شمرده، از لحظه لحظه عمرشان در اين سفر توشه برگيرند و آن را ذخيره آخرت كنند.
ليكن در عين حال به اين نكته توجه داشته باشند كه در انجام عبادات افراط ننموده و خود را آنچنان خسته نكنند كه هميشه با حال كسالت به عبادت مشغول شوند؛ زيرا عبادتي ارزشمند است كه انسان با عشق و شور كامل در پيشگاه خدا حاضر شود و قلبش از خوف خدا به تپش درآيد و اشك از ديدگانش جاري گردد و به گونهاي خدا را بخواند كه گويي خدا را ميبيند و مشاهده ميكند.
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: «خدا را چنان عبادت كن كه گويي او را ميبيني»، همچنين در حديث ديگري فرمود: «برترين مردم كسي است كه عاشق عبادت بوده، آن را در آغوش گيرد و ازصميم قلب آن را دوست بدارد و با بدن خود آن را لمس كند و خويشتن را براي آن از هر چيزي فارغ سازد، و بر او باكي نباشد كه دنيايش به سختي ميگذرد يا به آساني».
امير مؤمنان علي عليه السلام در نامهاي به حارث همداني اين گونه نوشت: «نفس خود را در عبادت پروردگار فريب ده و با آن مدارا كن و به زور وادار به عبادتش مساز و در فراغت و خرّمياش او را به طاعت و بندگي وادار، مگر در مواردي كه بر تو واجب است (مانند نمازهاي يوميه) كه از به جا آوردن آن در وقتش چارهاي نيست».
امام سجاد عليه السلام نيز اين گونه دعا ميكند: «أسْئَلُكَ مِنَ الشَّهادَةِ اقْسَطُها وَ مِنَ الْعِبادَةِ أَنْشَطُها»؛ خداوندا! از شهادت دادن، عادلانهترين آن را و از عبادت، با نشاطترين آن را از تو ميخواهم.
رسول خدا صلي الله عليه و آله در يكي از وصاياي خود به امير مؤمنان علي عليه السلام فرمود: يا علي، اين دين محكم و پايدار است پس به آرامي در آن درآي و عبادت پروردگارت را مبغوض خود مكن، پس همانا كسي كه افراط ميكند، نه مركبي به جاي ميگذارد و نه راه طي ميكند»؛ انجام عبادت كم، ليكن همراه با خشوع و تضرّع و اخلاص در پيشگاه خداوند، ارزشش از عبادت فراوان ليكن همراه با كسالت و بيحالي بيشتر و بالاتر است.