پژوهشگر مرکز تخصصی تفسیر حوزه پاسخ داد:
رابطه میان استغفار و روزی چیست
پژوهشگر مرکز تخصصی تفسیر حوزه با تاکید بر اینکه بر اساس آیات قرآن و روایات اهل‌بیت (ع) میان استغفار و گشایش در رزق و روزی رابطه مستقیم وجود دارد به پاسخ به این شبهه که چرا کشورهای مرفه جهان با وجود اینکه فاقد ایمان هستند در رفاه به سر می‌برند پرداخت.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، حجت‌الاسلام والمسلمين عبدالمحمود جهانگيري، محقق و پژوهشگر مركز تخصصي تفسير حوزه علميه در گفت‌وگو با ايكنا با بيان اينكه رزق و روزي موجودات، به‌ويژه روزي انسان به دست خداوند متعال است گفت: با اين وجود در كنار مقدر بودن روزي، انسان نبايد از اسباب تحصيل رزق غفلت كند.
وي افزود: اسباب تحصيل رزق، در امور مادي، خلاصه نمي‌شود؛ بلكه بنابر تصريح قرآن كريم، چه بسا گشايش رزق در گرو اسباب و عوامل معنوي است.
اين محقق با بيان اينكه رزاق هستي و روزي‌رسان مطلق، خداست و رزق و روزي هر كسي و هر چيزي، مشخص و معين است تصريح كرد: دستگاه آفرينش بنابر اراده الهي، به تناسب هر يك از اعمال انسان، عكس‌العملي در خور نشان مي‌دهد و به فراخور آن عمل، آثار و نتايجي را در همين دنيا به صاحب عمل مي‌رساند.
جهانگيري اظهار كرد: كسي كه تنها علل مادي و محسوس را مىبيند خيال مى‌كند سبب روزي نيز منحصر به همين اسباب و علل است؛ در حالي كه نمىداند هزاران علل و اسباب ديگر نيز ممكن است به حكم قضا و قدر الهى در كار باشند و آنگاه كه آن علل و اسباب پا به ميان گذاشتند، اسباب و علل مادى را خنثى و بىاثر مى‌كنند.
اين پژوهشگر با بيان اينكه رزق و روزي تنها در امور مادي خلاصه نمي‌شود و عموميت دارد اظهار كرد: از ديد قرآن كريم و روايات ميان استغفار و گشايش رزق و روزي، رابطه مستقيم وجود دارد.
وي با بيان اينكه در سايه استغفار، انسان از غم و غصه رهايي پيدا مي‌كند و بلا از او دور مي‌شود تاكيد كرد: در برخي روايات بر اين موضوع تاكيد شده است كه ازدواج با استغفار رابطه دارد و هرچه استغفار بيشتر باشد، همسر مناسب‌تر نصيب انسان خواهد شد همچنين در روايات، براي فرزنددار شدن، سفارش به استغفار شده است.
اين محقق عنوان كرد: در روايتي كه از امام باقر(ع) نقل شده است ايشان دستور استغفار براى فرزنددار شدن را داده‌اند؛ در اين روايت نقل شده كه مردى، خدمت امام باقر (ع) آمد و از كمي فرزند به محضر آن حضرت گلايه كرد؛ امام (ع) فرمودند: مهم‌ترين عامل نجات از مشكلات و سختي‌ها و بهترين سبب زدودن غم و اندوه، استغفار و عذرخواهى از خداى مهربان، است.
وي افزود: امام در ادامه روايت توصيه فرمودند كه مدت سه روز بعد از نماز عشاء و نماز صبح، هفتاد مرتبه بگو: «سبحان الله» و هفتاد مرتبه استغفار كن و در انتهاى ختم استغفار، فرمايش خداوند در قرآن را بخوان كه فرموده است «اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كَانَ غَفَّارًا، يُرْسِلِ السَّمَاء عَلَيْكُم مِّدْرَارًا، وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِينَ وَيَجْعَل لَّكُمْ جَنَّاتٍ وَيَجْعَل لَّكُمْ أَنْهَارًا» (نوح/ ۱۰ تا ۱۲) نقل شده است كه آن مرد به دستور امام (ع) عمل كرد و هنوز سال بر او نگذشته بود، فرزندى روزيش شد كه نور چشم او گشت.
وي با بيان اينكه هر گونه عطاى مادى، معنوى، دنيوي و اخروي را شامل مي‌شود عنوان كرد: بنابراين هر گونه بهره‌اى را كه خداوند نصيب بندگان مى‌كند از مواد غذائى، مسكن، پوشاك و يا علم، عقل، فهم، ايمان، اخلاص، فرزند و همسر شايسته، و...، به همه اينها رزق گفته مى‌شود.
جهانگيري با اشاره به آيه شريفه «ما مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللَّهِ رِزْقُها وَ يَعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها كُلٌّ في كِتابٍ مُبينٍ» (هود/۶) هيچ جنبندهاى در زمين نيست مگر اينكه روزى او بر خداست! او قرارگاه و محل نقل و انتقالش را مىداند. همه اينها در كتاب آشكارى ثبت است» بيان كرد: در حقيقت، آيه در مقام بيان اين است كه تصور نشود كه خداوند تنها به جنبندگاني كه در جايگاه اصلي قرار دارند، رزق و روزي مي‌دهد؛ بلكه هر كجا و در هر شرائطي روزي آن‌ها را فراهم مي‌كند.
وي در تعريف مفهوم استغفار با بيان اينكه استغفار به معناى طلب آمرزش است اظهار كرد: در واقع تائب از گناه، از حضرت حق متواضعانه درخواست مي‌كند كه گناهانش را با ستاريت خود بپوشاند تا كسى از آن آگاه نگردد و آبرويش در دنيا و آخرت محفوظ بماند؛ اما چگونگي پوشاندن معاصي توسط خداوند به اينكه به نابودي كامل باشد يا به گونه‌اي كه ديگر ديده نشود، ظاهراً آيات مربوط به آمرزش گناه و روايات اهل‌بيت (ع) با معناي دوم هماهنگي بيشتري دارد؛ كما اينكه ظاهر لفظ «ستر و كتمان» همين است كه گناه معدوم نمي‌شود.
وي افزود: با در نظر گرفتن اين مطلب، معلوم مي‌شود كه استغفار با عفو تفاوت دارد؛ چرا كه اولي به معناي پوشاندن و دومي به معناي محو كردن است.
اين پژوهشگر با اشاره به رابطه استغفار و توبه با بيان اينكه در قرآن كريم در چند آيه، توبه و استغفار به گونه‌هايي در كنار هم ذكر شده، كه دلالت بر دوگانگى مفهوم آن‌ها دارد: «وَ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي رَحِيمٌ وَدُودٌ» (هود/۹۰) ادامه داد: در اين آيه شريفه و چند آيه ديگر، از هر دو واژه استفاده شده است كه برخي مفسرين علت ذكر توبه پس از استغفار را به اين جهت مي‌دانند كه گفته‌اند هدف، آمرزش است و به واسطه توبه به آن مي‌توان رسيد.
وي با اشاره به تفاوت‌هاي توبه و استغفار تصريح كرد: اولين تفاوت اين است كه انسان فقط مي‌تواند براى شخص خودش توبه كند و از جانب ديگرى نمي‌تواند توبه نمايد، ولى استغفار اينگونه نيست، انسان هم مي‌تواند براى خودش و هم براى ديگري استغفار كند كه نمونه آن در آيه شريفه «قالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ» (يوسف/۹۸)؛ يعقوب به فرزندانش هنگامى كه از او خواستند از خداوند براى آنان آمرزش بخواهد فرمود: براى شما از پروردگارم درخواست آمرزش خواهم كرد، زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است وجود دارد.
جهانگيري با اشاره به دومين تفاوت ميان اين دو گفت: در توبه عدد و مقدار مطرح نيست، ولى در استغفار گاهى عددهاى ويژه عنوان شده است، در قرآن عدد هفتاد و در روايات عددهاى صد، هفتاد، بيست و پنج و بيشتر و كمتر آمده است: «إِنْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً فَلَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ» (توبه/ ۸۰) اگر براى منافقان كه آلوده به كفر و شرك هستند و به اسلام و مسلمانان خيانت مي‌كنند هفتاد بار آمرزش بخواهى هرگز خدا آنان را نخواهد آمرزيد.
جهانگيري با بيان اينكه توبه بايد در حال حيات و زندگى باشد ادامه داد: توبه كسى كه آثار مرگ را مىبيند، و پس از مرگ معنا ندارد، ولى از آنجا كه استغفار به نحوى است كه شخصى براى شخص ديگر مي‌تواند انجام دهد، بنابراين پس از مرگ نيز مي‌تواند براي او استغفار كند.
وي افزود: توبه فقط سبب بخشيده شدن گناه مورد نظر است، ولى استغفار علاوه بر اين كه عامل بخشيده شدن گناه است، موجب گشايش در زندگى مادى و فراوانى نعمت و دورى از بلاها، و مصون شدن از كيفرهاى دنيائى است.
جهانگيري با اشاره به رابطه استغفار و گشايش روزي بيان كرد: مراد از استغفار، تنها استغفار زباني و گفتن «استغفرلله» نيست؛ بلكه استغفار در يك جمله، يعني؛ «اصلاح ايده و عمل» است و گرنه به مجرد گفتن «استغفرالله» مشكلي حل نمي‌شود؛ چنان كه شخصي در محضر امير المومنين علي عليه السلام، اين جمله را بر زبان جاري كرد، حضرت عصباني شد و فرمود: «ثَكِلَتْكَ امُّك أَتَدْرى مَا الْاسْتِغفار؟» يعني مادرت برايت بگريد. ميدانى استغفار چيست؟ بعد حضرت شش شرط را براي استغفار بيان كردند.
وي تاكيد كرد: براساس وعده الهي، ايمان و تقوا نه تنها سبب نزول بركات الهى مى‌شود؛ بلكه باعث مىگردد كه آنچه در اختيار انسان قرار گرفته در مصارف مورد نياز به كار گرفته شود همان طور كه در آيه شريفه فرمود: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما كانُوا يَكْسِبُونَ» (اعراف/ ۹۶)؛ و اگراهل شهر‌ها و آبادي‌ها، ايمان مىآوردند و تقوا پيشه مىكردند، بركات آسمان و زمين را بر آن‌ها مى‌گشوديم؛ ولى (آن‌ها حق را) تكذيب كردند؛ ما هم آنان را به كيفر اعمالشان مجازات كرديم».
جهانگيري ادامه داد: در مقابل قران كريم در آيات فراواني، سرچشمه فساد را اعمال خود مردم مي‌داند؛ در آيه ۴۱ سوره روم مي‌فرمايد: «ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذيقَهُمْ بَعْضَ الَّذي عَمِلوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ» فساد در خشكى و دريا به‌خاطر كارهايى كه مردم انجام داده‌اند آشكار شده است؛ خدا مىخواهد نتيجه بعضى از اعمالشان را به آنان بچشاند، شايد (بسوى حق) بازگردند» يا در آيه ۳۰ شوري مي‌فرمايد: «وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْديكُمْ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثيرٍ»؛ يعني هر مصيبتى به شما مىرسد به خاطر اعمال شما است.
اين محقق مركز تخصصي تفسير حوزه علميه در پاسخ به اين شبهه كه اگر ايمان و تقوا، موجب نزول انواع بركات الهى است و نقطه مقابل آن باعث سلب بركات است، چرا مشاهده مىكنيم ملت‌ها و افراد بيايماني را كه غرق ناز و نعمت‌اند؟ اظهار كرد: اولا تصور اينكه ملت‌هاى فاقد ايمان غرق در ناز و نعمت‌اند، تصور صحيحي نيست و اگر به درون اين جوامع برويم، قبول خواهيم كرد كه بسيارى از آن‌ها دچار اضطراب‌هاي رواني، نبود امنيت و سائر نابساماني‌هاي اجتماعي هستند لذا نبايد پيشرفت مادي و ثروت را با خوشبختي اشتباه گرفت.
اين محقق عنوان كرد: ثانيا قران كريم در جاي ديگري مي‌فرمايد: كفار فكر نكنند كه اين همه مهلت و ناز و نعمتي كه ما به اينها داديم به نفعشان است، بلكه به ضررشان تمام خواهد شد؛ چراكه بار خود را سنگين و سنگين‌تر مي‌كنند و بر عذاب خود مي‌افزايند.
وي در خاتمه تاكيد كرد: از مجموع آيات و روايت اهل بيت(ع) به دست مي‌آيد كه رابطه استغفار و گشايش رزق و روزي، رابطه مستقيمي است و مي‌توان آن را يكي از بزرگترين پيشگويي‌هاي قرآن كريم در تحقق جامعه مطلوب دانست.