شاهان شیعه مذهب و زیارت امام حسین (ع)
در طول تاریخ زیارت امام حسین (ع) جایگاهی والا داشته است و پادشاهان شیعه چه از روی عقیده و چه برای مشروعیت حکومت خود به زیارت بارگاه مطهر ایشان می رفتند.
پايگاه اطلاع رساني حج: واژه‌ي زيارت در لغت از ماده‌ي «زور» گرفته شده و در معاني روي گرداندن، عدول و مايل شدن از چيزي به چيز ديگر بكار رفته و همچنين به رو در رو شدن و ملاقات نيز زيارت گويند. به فرد زيارت كننده هم از آن رو زائر گفته مي‌شود كه وقتي به زيارت شخصي مي‌رود از غير او رو برمي‌گرداند.[۱] در عرف، زيارت شخصي، عبارت است از آمدن نزد او به قصد تكريم و تعظيم و انس گرفتن با او[۲].
زيارت اهل قبور، با حضور در محل دفن آنان به قصد بزرگداشت ايشان و سلام دادن بر آنان تحقق مييابد[۳] و روايات زيادي در باب زيارت قبر پيامبر (ص) در منابع روايي اهل سنت نقل شده است.[۴] در منابع حديثي شيعه هم روايات فراواني درباره زيارت قبر پيامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) خصوصا امام حسين (ع) روايت شده است[۵] و شيعيان نيز همواره توجه وبژه‌اي به اين امر داشته‌اند.
در طول تاريخ شاهان و حاكمان شيعه براي ابراز ارادت نسبت به خاندان عصمت و طهارت (ع) و همچنين براي جلب نظر شيعيان و محبان اهل بيت (ع) به زيارت قبور شريف اهل بيت (ع) خصوصا امام حسين (ع) مي‌رفتند. اين نوشتار با مراجعه به متون تاريخي به معرفي برخي از پادشاهان و حكامي مي‌پردازد كه به زيارت امام حسين (ع) مشرف شده‌اند و همچنين تلاش دارد تا گزارش مختصري از سفرهاي زيارتي آنان را به خوانندگان محترم ارائه كند.
آل بويه
آل بويه، سلسله‌اي ايراني و شيعي مذهب بود كه در سال‌هاي ۴۴۸-۳۲۲ هجري قمري بر بخش بزرگي از ايران و عراق و جزيره تا مرزهاي شمالي شام فرمان به حكومت رسيد. اين خاندان در طبرستان به دست علويان اسلام آوردند.[۶] آل بويه پس از دست يابي به قدرت در ترويج باورهاي شيعي كوشيدند كه زيارت قبور امامان شيعه (عليهم‌السلام) از آن جمله مي‌باشد. ايشان توجه ويژه‌اي به اماكن مقدس داشتند تا جايي كه برخي از محققين بر اين باورند كه آل بويه اولين حكومتي بود كه به زيارت اماكن مقدس رسميت داد.[۷] حاكمان و بزرگان اين خاندان در فرصت‌هاي مختلف براي زيارت امام حسين (ع) به كربلا مي‌رفتند كه برخي از اين حاكمان عبارت‌اند از:
عزالدوله بختيار (۳۶۷-۳۵۶ق)
عزالدوله بختيار فرزند معزالدوله ديلمي در سال ۳۶۶ هجري قمري؛ شريف ابوالحسن محمد بن عمر را به نيابت خود در بغداد گماشت و به همراه ابن بقيه وزير به زيارت امام حسين (ع) به كربلا رفت.[۸]
عضد الدوله (۳۷۲-۳۳۸ق)
عضد الدوله در سال ۳۳۸ هجري قمري در شيراز بر تخت نشست و از مقتدرترين حكام آل بويه به شمار مي‌آيد. وي بارها در موسم عاشورا و ديگر ايام به زيارت قبر امام حسين (ع) رفت و به عمران و آباداني كربلا پرداخت.[۹] عضد الدوله همچنين به مجاوران شريف و بينوايان كربلا رسيدگي كرد و خواربار ايشان را تامين نمود.[۱۰]
جلال الدوله (۴۳۵-۴۱۶ق)
جلال الدوله ديلمي در طول حكمراني پر از هرج و مرج خود موفق شد تا يكبار براي زيارت امام حسين (ع) عازم كربلا شد. وي به دليل ديانت و همچنين محبتي كه نسبت به حضرت داشت نزديك به يك فرسنگ از مسير را با پاي پياده طي كرد.[۱۱]
عماد الدين ديلمي [ابوكاليجار] (۴۴۰-۴۰۰ق)
ابوكاليجار عمادالدين ديلمي ديگر حاكم آل بويه است كه هنگام عزيمت به عراق به زيارت كوفه و كربلا مشرف شد.[۱۲]
صفويان (۱۱۳۵-۹۰۷ق)
سلسله‌ي صفويه در سال‌هاي ۱۱۳۵-۹۰۷ هجري قمري در ايران به قدرت رسيدند. اين سلسله دومين حكومت شيعي است كه سلاطين آن به صورت رسمي به زيارت امام حسين (ع) مي‌رفتند. صفويان كه نسب خود را به امام موسي كاظم (ع) مي‌رساندند[۱۳]، مذهب تشيع را به عنوان مذهب رسمي ايران اعلام كردند و در تثبيت آن كوشيدند. صفويان هم خود به زيارت ائمه (ع) خصوصا امام حسين (ع) اهتمام داشتند و هم مردم را به آن تشويق مي‌كردند.
شاه اسماعيل صفوي (۹۳۰-۹۰۷ق)
شاه اسماعيل صفوي موسس سلسله‌ي صفويه در سال ۹۱۴ هجري قمري پس از فتح بغداد به سمت كربلا حركت كرد و براي زيارت امام حسين (ع) وارد حرم شد به زيارت پرداخت. شاه اسماعيل در اين سفر هداياي گران‌بهايي را به آستان مبارك تقديم كرد و همچنين پس از اعطاي هدايا و نذورات فراوان به خادمان و مجاوران حرم رهسپار نجف اشرف شد.[۱۴]
شاه عباس اول (۱۰۳۸-۹۹۶ق)
شاه عباس صفوي در سال ۱۰۳۲ هجري قمري براي فتح مجدد عراق به آن ديار لشكر كشي كرد و پس از دو ماه جنگ و محاصره، بر جنوب بين النهرين تسلط يافت و نيروهاي عثماني را از آن منطقه بيرون راند. شاه عباس بعد از مدتي به زيارت نجف رفت و پس از ده روز اقامت در آنجا، با پاي پياده و در هواي گرم براي زيارت امام حسين (ع) رهسپار كربلا شد.[۱۵]
شاه عباس همچنين در سال ۱۰۳۳ هجري قمري بار ديگر عزم زيارت كربلا كرد و سپس به نجف و كاظمين رفت. مصادفت اين ايام با ماه رجب و آگاهي شاه عباس از احاديث صحيح درباره‌ي ثواب عظيم زيارت امام حسين (ع) در ماه رجب، شاه صفوي را براي سومين بار عازم كربلا نمود.[۱۶]
شاه صفي (۱۰۳۸-۱۰۵۲ق)
پس از شاه عباس نوه‌ي او شاه صفي به حكومت رسيد. وي در سال ۱۰۳۹ هجري قمري براي سامان دادن به امور عراق و مقابله با حمله‌ي احتمالي عثماني راهي اين منطقه شد. شاه صفي يكبار در دوم شعبان و بار ديگر در چهاردهم شعبان همان سال به زيارت كربلا مشرف شد.[۱۷] وي همچنين در ۱۷ شعبان سال بعد براي سومين بار به منظور زيارت امام حسين (ع) رهسپار كربلا شد. شاه صفي در اين سفرهاي زيارتي، هدايا و نذورات قابل توجهي را به خادمان و مجاوران حرم شريف بخشيد و به مرمت و توسعه بنا و آبرساني شهر مبادرت كرد و اين امر نقش مهمي در رونق شهر داشت.[۱۸]
ناصر الدين شاه (۱۳۱۳-۱۲۶۴ق)
ناصر الدين شاه چهارمين پادشاه از سلسله‌ي قاجار روز جمعه بيستم جمادي الثاني ۱۲۸۷ هجري قمري براي زيارت عتبات عاليات از ايران عازم عراق شد.[۱۹] ناصرالدين شاه در اين سفر دو بار در كربلا اقامت نمود. بار اول در روز پنج شنبه هفتم رمضان وارد كربلا شد و تا چهارشنبه سيزدهم همين ماه در شهر توقف كرد و سپس براي زيارت امام علي (ع) عازم نجف شد. وي مجددا در روز چهار شنبه بيستم رمضان عازم كربلا شد و تا روز يكشنبه بيست و چهارم رمضان در شهر اقامت داشت. ناصر الدين شاه در اين سفر علاوه بر زيارات قبور مطهر اهل بيت (ع) خصوصا امام حسين (ع) با بزرگان و علماي شهر ديدار كرد و توصيه كرد تا قسمت‌هايي از مراقد شريف كه رو به خرابي بود تعميير شود.[۲۰] وي همچنين خاطرات سفر خود به عتبات را به نگارش درآورد.
محمد حسين كاظميكارشناسي ارشد مطالعات تاريخ تشيع