اصالت و یا عدم اصالت مقام‌های کربلا آیا همه یادبودهای دینی باید مستند تاریخی داشته باشد؟

به گزارش خبرنگار پايگاه اطلاع رساني حج، نشست علمي بررسي فقهي تاريخي مقامات كربلا از سوي پژوهشكده حج و زيارت برگزار شد.
آيت الله محمد عندليب همداني استاد درس خارج حوزه علميه قم و عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم در اين نشست با اشاره به واژه «شعائر» در لغت و منابع ديني اظهار داشت: از نظر لغت «شعائر» را جمع شعيره يا شعاره دانسته اند و در معجم مقايسس اين واژه مشترك لفظي بين دو معنا بيان شده است، يكي آن چه روييدني است و ديگر عِلم و عَلَم.
وي افزود: راغب اصفهاني كه در تفسير واژه ها گرايش كلامي اعتقادي و تفسيري خودش را دخالت مي دهد و صرف لغت را گاهي معنا نمي كند و در تفسير اين واژه چنين آورده است كه اين ها به يك ماده برمي گردد و آن همان شَعر است به معناي مو و اگر به شعائر هم شعائر گفته مي شود بي ارتباط نيست چون نشان گري معنا صريح است و مقداري با رمز و اشاره و باريك است.
آيت الله عندليب همداني عنوان كرد: كلمه شعائر در قرآن كريم به معناي علامت ها، نشانه و رموزي است كه پيام هاي الهي را به مردم ابلاغ مي كند، از نظر قرآن كريم كوه صفا و مروه، قرباني و خود حج جزو شعائر محسوب مي شوند؛ شعائر در قرآن اضافه به اسم جلاله نيز اضافه شده است و ادبيان مي گويند مضاف از مضاف اليه كسب حيثيت مي كند.
وي با اشاره به اين كه شعائر بدون خدايي بودن ارزشي ندارد، عنوان كرد: ارزش اشاره به مشاراليه است كه در اين جا مضاف اليه واقع شده است، واژه دومي كه در قرآن كريم با تعظيم آمده «حُرُمات» است كه جمع حرمت است و در همه مشتقات آن معناي «منع» ديده مي شود.
استاد درس خارج حوزه علميه قم ابراز داشت: به همين جهت به برخي كارهاي ممنوع اطلاق حرام شده است و يا برخي چيزها كه حرمت دارد به اين معنا است كه ما از شكستن احترام آنها ممنوع هستيم؛ از نظر فقهي نيز اگر به جواهر به عنوان يك كتاب فقهي مراجعه كنيد فروعي را صاحب جواهر بر قاعده تعظيم شعائر مبتني كرده است از جمله استحباب نظافت مساجد.
وي تصريح كرد: در جلد اول نتيجه مي گيرد كه تعظيم اگر به معناي ترك اهانت باشد واجب است ولي اگر تعظيم را به حدي بگيريم كه اهانتي صورت نگيرد مي توان آن را لازم دانست ولي در مراحل بالاتر از تعظيم كسي فتواي به وجوب نداده است و نهايت آن استحباب است.
آيت الله عندليب همداني خاطرنشان كرد: در مورد اين كه ما چه چيزي را شعائر بدانيم و چه مواردي را شعائر ندانيم از اين جا شروع مي شود كه كل شعائر ديني به دو قسم تقسيم مي شود، نخست شعائر منصوصه به نص خاص است كه خود بر دو قسم است يكي شعائر با اسم شعائر در نصوص آمده است مثل صفا و مروه.
وي ادامه داد: در قسم اول مورد دوم شعائر منصوصه اي است كه ماهيت شعائر هست هرچند لفظ شعائر نداشته باشد مثل زيارت ائمه اطهار(ع) يا اقامه مجالس و گريه كردن براي سيدالشهدا(ع)؛ اين ها هم شعائر است يعني داريم مطلبي را به ديگران با اين كار ابلاغ مي كنيم.
عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم با تأكيد بر اين كه قسم دوم شعار منصوصه به نص عام هستند، خاطرنشان ساخت: نص عام عمومات و اطلاقات است، يعني دليل خاصي بر اين عمل نداريم ولي در حد ذات خود مباح است كه آن عمل مباح الان مي خواهد عنوان ثانوي پيدا كند به شرط آن كه آن عمل محرم نباشد، مثل عنوان عام جزع در عزاداري امام حسين(ع) كه عادات محلي در مورد آن متفاوت است.
وي افزود: ما در شعائر به دنبال حجت هستيم اعم از اين كه اين حجت عام يا خاص باشد، فرق بين شعائر و حرمات در اين است كه هر دو واجب التعظيم هستند اما حُرمات بيشتر نظر به تقدس يك عمل دارد، مثلا نمازي كه فردي به صورت فردا در خانه مي خواند جزو حرمات است و از شعائر نيست ولي اگر در مسجد خوانده شود هم از حرمات و هم از شعائر است چون با اين نماز جماعت مي خواهيم پيامي را ابلاغ كنيم.
آيت الله عندليب همداني گفت: به صورت باالخصوص در مورد مكان ها و زمان هايي كه گاهي جنبه شعائري پيدا مي كند بايد مستند تاريخي داشته باشيم، البته مستند تاريخي به معناي قطع فلسفي نيست چراكه اين نوع از قطع در تاريخ نادر است مهم اين است كه دليل تاريخي قابل قبول ارائه كنيم كه اين زمان يا اين مكان اين خصوصيت را دارد.
وي يادآور شد: در مورد برخي از زمان ها نيز كه الان مشهور شده و گاهي تبليغ مي كنيم مستند تاريخي معتبري نداريم، مثل ميلاد يا وفات حضرت معصومه(س)، حضرت عبدالعظيم، حضرت علي اصغر(ع) يا حضرت رقيه(س) كه مستند قابل اعتمادي ندارد.
استاد درس خارج حوزه علميه قم با بيان اين كه در مورد مكان ها نيز همين مسأله اهميت دارد، يادآور شد: در مورد مكاني كه به عنوان مرقد يك بزرگ شناخته مي شود بايد با يك قرائني به نتيجه قابل قبول برسيم هرچند شايد در قرائن او بتوان خدشه كرد يا اگر مي خواهيم بگوييم اين جامعه شناسي مقام است يعني مكاني كه بزرگي بوده يا زندگي كرده يا نماز خوانده است، بايد با قرائن ثابت شود.
وي تصريح كرد: مواردي كه به عنوان يادبود ساخت مي شود نيز همين حكم را دارد، البته يادمان ها بر دو قسم است چه از نظر زماني و چه از نظر مكاني، گاهي مي خواهند از نظر زمان تاريخ دقيق بيان كنند كه مستند دقيقي مي خواهند ولي گاهي نمي خواهند زمان دقيق بيان شود بلكه مي خواهند يك روز بزرگداشت براي بزرگي بگيرند اين حجت نمي خواهد.
آيت الله عندليب همداني خاطرنشان كرد: در مورد مكان هم اگر يادمان است و تسريح بكنند كه اين جا آن مكان دقيقي نيست ولي در كربلا دو مكان بوده كه دستان حضرت عباس(ع) جدا شده و مي خواهيم يادبودي براي اين كار درست كنيم اشكالي ندارد ولي اگر بخواهند بگويند اين جا دقيقا دو مكان قطع شدن دست حضرت ابالفضل(ع) است نمي توانيم بپذيريم.
وي افزود: حال شما اين موضوع را در مورد خيمه گاه يا ديگر موارد هم تسري بدهيد، يعني اگر صرفا بخواهيم بگوييم اين جا مكاني است كه به عنوان يادبود براي محله خيمه هاي اصحاب و خانواده امام حسين(ع) درست شده نياز به مستند تاريخي ندارد ولي اگر بگوييم اين جا دقيقا همان مكاني كه خيمه ها برپا شده بود، بايد آن را اثبات كنيم.