بررسی معنا، شرایط و آثار شفاعت پیامبر اکرم (ص) از منظر مذاهب اسلامی

به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، در يكي از مقالات سومين شماره دو فصلنامه علمي پژوهشي «پژوهشنامه حج و زيارت» تحت عنوان: «بررسي معنا، شرايط و آثار شفاعت پيامبر اكرم (ص) از منظر مذاهب اسلامي» آمده است:
بررسي ديدگاه انديشمندان برجسته مذاهب اسلامي در مورد شفاعت از آن جهت مهم و قابل توجه است كه علي‌رغم اين ادعا كه گفته مي‌شود همه انديشمندان و پيروان مذاهب اسلامي به اصل شفاعت پيامبر باور دارند، ولي درباره معناي شفاعت و شرايط و آثار آن اختلاف نظرهاي جدي وجود دارد. معتزله شفاعت را به معناي واسطه قرار دادن ديگري براي طلب منفعت و پاداش بيشتر نيكوكاران (اهل ايمان) در قيامت مي‌دانند و مرتكبين گناه كبيره را مستحق شفاعت نمي‌دانند.
ديگر انديشمندان مذاهب اسلامي، آن را وسيله نجات و رفع عذاب از گنهكاران تفسير مي‌كنند.
شيعه و اشاعره شفاعت را مخصوص مرتكبين گناه كبيره مي‌دانند. وهابيت نيز، هر چند كه اصل شفاعت پيامبر در روز قيامت را قبول دارند، طلب شفاعت از شافعان به صورت مستقيم، و همچنين طلب شفاعت از انبيا و اوليا را پس از مرگشان، جايز نمي‌دانند.
مقاله حاضر ضمن تبيين ديدگاه انديشمندان مذاهب اسلامي در باب شفاعت، موارد اختلاف انديشمندان مذاهب عمده اسلامي را مورد اشاره قرار مي‌دهد و سپس به نقد ديدگاه وهابيت مي‌پردازد و نشان مي‌دهد كه ديدگاه آنان مخالف آموزه‌هاي روشن قرآن و سنت، و مغاير با ديدگاه ديگر مذاهب اسلامي است.
ديدگاه‌هاي ‌انديشمندان مذاهب عمده اسلامي در باب شفاعت را مي‌توان به شرح ذيل دسته‌بندي نمود:
1. طبق ديدگاه شيعه و اشاعره، شفاعت به معناي طلب وساطت براي دفع ضرر و رفع عقاب از كسي است كه نزد خدا محبوبيت دارد و داراي مقام اجابت دعاست. ولي از نظر معتزله، به معناي ارتقاي درجه براي اهل ايماني است كه مرتكب كبيره نشده‌اند.
2. همه فرق اسلامي اصل شفاعت را جزو آموزه‌هاي مسلّم قرآن و سنت مي‌دانند و معتقدند كه آيات و روايات متعددي، اصل جواز و صحت شفاعت را تأييد مي‌كنند و بر اساس احاديث صحيح السند و صريحي كه از پيامبر درباره حق شفاعت آن حضرت وارد شده است، شفاعت آن حضرت را قطعي و مورد پذيرش خدا مي‌دانند. شفاعت، از منظر قائلان به جواز و مشروعيت شفاعت، چيزي جز درخواست دعا نيست و لذا شفاعت پيامبر گرامي9 و ديگر شافعان در روز جزا، به معناي واسطه شدن آنان در طلب مغفرت از خدا براي گناهكاران امت است. شفاعت به اين معنا نيز امري جايز و مشروع است و هيچ گونه شائبه بدعت و شرك در آن وجود ندارد. ازاين‌رو اگر انسان بر اساس آموزه‌هاي اصيل و مسلّم قرآن و سنت بخواهد درباره جواز و مشروعيت شفاعت نظر كند، چاره‌اي جز پذيرش مشروعيت و حق شفاعت انبيا و اولياي الهي را ندارد. با اين حال وهابيان ـ كه خود را تابع كتاب و سنت مي‌دانند ـ شفاعت را به معنايي كه مورد تأييد كتاب و سنت و قبول اغلب فرق و مذاهب اسلامي است، نمي‌پذيرند و مدعي هستند كه انسان بايد از خدا بخواهد تا پيامبر را در روز قيامت شفيع او قرار دهد و نبايد مستقيماً از خود پيامبر يا اوليا طلب شفاعت كند.
در تعريف شفاعت نيز بين شيعه و اشاعره از يك طرف، و آن دو با معتزله، تفاوت وجود دارد. معتزله شفاعت را به معناي جلب منفعت يا منفعت افزون‌تر و ترفيع درجه مي‌دانند. ولي شيعه و اشاعره شفاعت را وسيله رفع عقاب و نجات مرتكبان گناهان كبيره از عذاب جهنم مي‌دانند.
وجه ديگر اختلاف نظر بين انديشمندان اسلامي در باب شفاعت، گستره مشمولين شفاعت است. از نظر شيعه و اشاعره، شفاعت مخصوص اهل توحيد و كساني است كه با ايمان از دنيا رفته باشند، هرچند كه گناه كبيره يا صغيره‌اي مرتكب شده باشند. ولي طبق ديدگاه معتزله و فرقه اباضيه، علاوه بر كفار و مشركان، اهل گناهان كبيره كه بدون توبه از دنيا رفته‌اند نيز مشمول شفاعت نخواهند بود. 3. اغلب پيروان مذاهب اسلامي، غير از برخي از سلفيون و وهابيت، طلب شفاعت از پيامبر9 را ـ چه در زمان حيات آن حضرت و چه پس از رحلت آن حضرت9 ـ قبول دارند و آن را شرك‌آميز نمي‌دانند. ولي وهابيت طلب شفاعت از انبيا و اوليا به صورت مستقيم از خود آنان و همچنين طلب شفاعت از انبيا و اوليا پس از مرگ آنان را شرك‌آميز مي‌دانند كه بطلان اين ديدگاه از منظر آموزه‌هاي قرآن و سنت و ديدگاه انديشمندان بزرگ اسلامي آشكار شد. براي مشاهده متن كامل مقاله اينجا كليك كنيد.