تانزانیا تانزانیا تانزانیا بعثه مقام معظم رهبری در گپ بعثه مقام معظم رهبری در سروش بعثه مقام معظم رهبری در بله
تانزانیا تانزانیا تانزانیا تانزانیا تانزانیا

تانزانیا

کشوری مسلمان در کرانه شرقی افریقا   تانزانیا که از دو بخش اصلی به نام تانگانیکا و جزایر زنگبار تشکیل شده است، از شمال به اوگاندا و کنیا؛ از جنوب به موزامبیک، مالاوی و زامبیا؛ از غرب به جمهوری دموکراتیک کنگو (زئیر) و بروندی و رواندا؛ و از شرق به

كشوري مسلمان در كرانه شرقي افريقا

 

تانزانيا كه از دو بخش اصلي به نام تانگانيكا و جزاير زنگبار تشكيل شده است، از شمال به اوگاندا و كنيا؛ از جنوب به موزامبيك، مالاوي و زامبيا؛ از غرب به جمهوري دموكراتيك كنگو (زئير) و بروندي و رواندا؛ و از شرق به اقيانوس هند محصور است. مساحت اين كشور 945087 كيلومتر مربع و پايتخت آن دارالسلام است.[1] تانزانيا به 26 منطقه يا استان تقسيم مي‌شود كه از اين شمار، 21 استان در سرزمين اصلي و پنج استان در جزاير زنگبار قرار دارند. زبان رايج اين كشور «سواحيلي» است كه آميزه‌اي از زبان‌هاي بانتو، عربي، انگليسي و اندكي پرتغالي، فارسي و هندي است.[2] حدود 126 قبيله در اين كشور زندگي مي‌كنند.[3] (تصوير شماره 16)

 

مسيحيت و اسلام دو دين عمده اين كشور هستند كه در باره شمار آن‌ها ميان سازمان‌هاي مسلمان و مسيحي اختلاف است. بيش از 97% جمعيت زنگبار و بيش از 60% جمعيت سرزمين اصلي تانزانيا را مسلمانان تشكيل مي‌دهند. در ميان مسلمانان اين كشور، آفريقايي‌تبارها شافعي؛ هندي‌تبارها حنفي؛ و عماني‌تبارها بيشتر اباضي هستند. حدود 15 هزار تن از مسلمانان اين كشور از شيعيان خوجه اثناعشري به شمار مي‌روند كه آسيايي‌تبار و به ويژه هندي هستند.[4] فرقه‌هاي صوفي يا طريقت‌ها عامل اصلي گسترش اسلام در سده بيستم م. بوده‌اند. حدود 70% از مسلمانان سني تانزانياي امروز به فرقه‌هاي صوفي وابسته‌اند كه بزرگ‌ترين اين فرقه‌ها قادريه است.[5]

 

ورود اسلام به اين سرزمين، در دو مرحله صورت گرفت. نخست، پيش از سده هجدهم م. با نفوذ اعراب در سواحل و سكونت آن‌ها در شرق آفريقا؛ و سپس در ميان سال‌هاي 1880 تا 1930م. اسلام درون خاك‌هاي افريقاي شرقي نفوذ كرد. گسترش اسلام از مناطق ساحلي به سرزمين‌هاي داخلي افريقاي شرقي، با تجارت پيوند داشت.[6]

 

در سده 4ق./11م. گروهي از ايرانيان به نام شيرازي‌ها به رهبري علي بن حسين شيرازي كه گويا حاكم شيراز بوده است، به سواحل شرقي افريقا (زنگبار) مهاجرت كردند. آنان در سواحل و جزاير منطقه، پادشاهي بزرگي به نام شيرازي‌ها يا زنج را پايه نهادند و حكومت‌هاي عربي پيشين را زير سلطه خود درآوردند.[7] پرتغالي‌ها به سال 1502م. با حمله به اين منطقه، به حكومت شيرازي‌ها پايان دادند و تا سده 17م. به سلطه خود بر اين منطقه ادامه دادند. سرانجام به سال 1111ق./1699م. دست آنان از اين منطقه كوتاه شد. از اين تاريخ، اين سرزمين‌ها به قلمرو امامان عمان پيوست و حاكماني از جانب امامان يعاربه، به نام سلطان عمان، بر اين سرزمين‌ها حكومت مي‌كردند. امام عمان، سعيد بن سلطان (حك: 1221-1272ق. / 1806-1856م.) به سال 1832م. پايتخت خود را از مسقط به شهر زنگبار انتقال داد و به گسترش حاكميت سياسي خود تا دورترين مناطق تانگانيكا پرداخت.[8]

 

آلماني‌ها و انگليسي‌ها سال‌ها بر سر اين منطقه با هم ستيز داشتند تا آن گاه كه به تصميم سازمان ملل، تانگانيكا به قيموميت انگلستان درآمد. انگلستان در 9 دسامبر 1961م. استقلال تانگانيكا را به رسميت شناخت. سپس مردم زنگبار نيز در جهت استقلال كشور خود كوشيدند و سرانجام به سال 1342ش./1963م. جزاير زنگبار زير حاكميت عرب‌ها به استقلال رسيد. اين كار مخالفت مردم غيرعرب‌ اين جزاير را در پي داشت و به درگيري‌هاي خونين در 1964م. انجاميد. سرانجام در 22 آوريل 1964م. دو كشور زنگبار و تانگانيكا با يكديگر متحد شدند و نام تانزانيا را كه تلفيقي از حروف نام‌هاي اين دو كشور است، براي سرزمين خود برگزيدند و جمهوري متحد تانزانيا را بنياد نهادند.[9]

 

ƒ حج تانزانيا: در باره پيشينه ارتباط تانزانيا با حج و حرمين آگاهي فراوان در دست نيست. در برخي منابع، از وجود برده‌هاي زنگباري در دكه‌هاي برده‌فروشان مكه گزارش شده است.[10] در نظر مردم اين منطقه، مكه مكاني مناسب براي زندگي به شمار مي‌رفت و بسياري از مردم اين كشور به عنوان برده در مكه به كار مي‌پرداختند و كارهايي سخت چون باركشي و حمل آب انجام مي‌دادند. افزون بر اينان، افرادي آزاد نيز در مكه مي‌زيستند كه به مشاغلي چون نگهباني مي‌پرداختند. اين افراد به عنوان اغوات* كعبه در مسجدالحرام خدمت مي‌كردند و وظايفي چون انتظامات و تأمين روشنايي كعبه و مسجدالحرام را بر عهده داشتند.[11]

 

حكمرانان اين مناطق هدايايي به مكه فرستادند؛ از جمله شمشير و كاردي از طلا كه سلطان زنگبار به شريف مكه اهدا نمود.[12] حج‌‌گزاري حكمرانان زنگبار و نيز خدمات آن‌ها به زائران خانه خدا در برخي منابع گزارش شده است. اختصاص كشتي‌هايي براي انتقال رايگان زائران در موسم حج به دست بَرْغَش (حك: 1870-1888م.) پنجمين پسر سعيد، سلطان اباضي مذهب عمان و زنگبار، در اين گزارش‌ها به چشم مي‌خورد.[13] از مبادلات تجاري ميان زنگبار و بندر جده به سال 1302ق. نيز گزارشي در دست است.[14]

 

آمارهاي پراكنده از شمار حاجيان زنگبار و تانزانيا در منابع گوناگون وجود دارد. شمار زنگبارياني كه از راه دريايي به سال 1346ق. به حج رفته بودند، 34 تن ياد شده است.[15] شمار اين حاجيان در سال‌هاي 1370، 1371، 1372 و 1373ق. به ترتيب 270، 33، 58 و 121 تن گزارش شده است.[16] به سال 1386ق. 221 تن از زنگبار[17] و به سال 1387ق. 975 تن و به سال 1404ق. 1074 تن از تانزانيا به حج مشرف شده‌اند.[18] بر پايه آمار روزنامه الندوه چاپ مكه، شمار حاجيان به سال 1383ق. از تانگانيكا 71 تن و از زنگبار 90 تن گزارش شده است.[19]

 

امروزه با توجه به محدود بودن هواپيماها و شركت‌هاي هواپيمايي تانزانيا، دولت اين كشور به اجاره هواپيما از ديگر كشورها همچون عربستان سعودي، اسپانيا و امارات پرداخته و به سال 2007م. حدود 1500 حاجي را از اين طريق به عربستان انتقال داده است.[20] هزينه سفر حج به سال 2007م. ميان 2400 تا 3200 دلار ياد شده است كه شامل تهيه بليت رفت و برگشت، حمل و نقل در مكه و مدينه، زيارت دوره، اسكان، و تغذيه مي‌باشد.[21] هر سال گوشت گوسفند‌هاي قرباني حج نيز براي فقيران تانزانيا و زنگبار فرستاده مي‌شود.[22]

 

منابع

 

التاريخ القويم: محمد طاهر الكردي، به كوشش ابن دهيش، بيروت، دار خضر، 1420ق؛ تانزانيا: دفتر مطالعات سياسي و بين المللي، تهران، وزارت امور خارجه، 1388ش؛ حديث قافله‌ها: سيد علي قاضي عسكر، تهران، مشعر، 1382ش؛ خاطرات سفر مكه: احمد هدايتي و محمد علي هدايتي، تهران، حيدري، 1383ق؛ دانشكده ادبيات و علوم انساني (فصلنامه): دانشگاه فردوسي مشهد؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامي: زير نظر بجنوردي، تهران، مركز دائرة المعارف بزرگ، 1372ش؛ دائرة المعارف جهان نوين اسلام: جان ال اسپوزيتو، ترجمه و تحقيق: طارمي و ديگران، تهران، نشر كتاب مرجع، 1388ش؛ ستة اشهر في الحجاز: جون كين، ترجمه: ساره هادي، بيروت، دار الرافدين، 1432ق؛ شيعيان تانزانيا ديروز و امروز: امير بهرام عرب احمدي، تهران، الهدي، 1379ش؛ شيعيان تانزانيا: اداره كل اطلاع‌رساني مجمع جهاني اهل بيت، تهران، مجمع جهاني اهل بيت، 1380ش؛ مرآة الحرمين: ابراهيم رفعت پاشا (م.1353ق.)، قم، المطبعة العلميه، 1344ق؛ مكتب اسلام (ماهنامه): قم، مؤسسه مكتب اسلام؛ المنار (ماهنامه)؛ نامه فرهنگ (فصلنامه): تهران، معاونت فرهنگي وزارت ارشاد.

 

سيد حامد عليزاده موسوي

 


[1]. تانزانيا سرزمين هميشه سبز، ص1-3؛ تانزانيا، ص1، 8.

[2]. تانزانيا، ص9.

[3]. تانزانيا، ص7-8؛ تانزانيا سرزمين هميشه سبز، ص41-43.

[4]. تانزانيا سرزمين هميشه سبز، ص121، 143-152؛ شيعيان تانزانيا ديروز امروز، ص108-109؛ شيعيان تانزانيا، ص13-14؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامي، ج14، ص360-365.

[5]. دائرة المعارف جهان نوين اسلام، ج2، ص55.

[6]. دانشكده ادبيات و علوم انساني، ش67، ص571، «اسلام در تانزانيا»؛ دائرة المعارف جهان نوين اسلام، ج2، ص54.

[7]. نامه فرهنگ، ش35، ص169-171، «پيشينه فرهنگي ايرانيان در شرق افريقا»؛ تانزانيا سرزمين هميشه سبز، ص122-
123.

[8]. تانزانيا سرزمين هميشه سبز، ص123-126.

[9]. تانزانيا سرزمين هميشه سبز، ص24-38، 123-126؛ مجله دانشكده ادبيات و علوم انساني، ش67، ص569-570.

[10]. حديث قافله‌ها، ص104-105.

[11]. ستة اشهر في الحجاز، ص76-78.

[12]. مرآة الحرمين، ص81.

[13]. المنار، 10 بهمن 1281، ش174، ص840، «حج سلطان زنگبار»؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامي، ج11، ص723-724.

[14]. مرآة الحرمين، ص50.

[15]. افادة الانام، ج5، ص220.

[16]. التاريخ القويم، ج2، ص234-236.

[17]. مكتب اسلام، س8، ش6، ص16، «تعداد افراد شركت كننده در كنگره حج».

[18]. مكتب اسلام، س24، ش8، ص25؛ س9، ش6، ص59، «آمار حجاج در سال 1387ق.».

[19]. خاطرات سفر مكه، ص221.

[20]. www.eturbonews.com/336/tanzanian-hajj-pilgrims-camp-airport-lost-hope-fly; www.eturbonews.com/360/tanzania-pilgrims%E2%80%99-saga-ends-heartbreaks.

[21]. www.eturbonews.com/336/tanzanian-hajj-pilgrims-camp-airport-lost-hope-fly.

[22]. www.idbgbf.org/portal/detailed.aspx?id=419; www.ns.saudinf.com/display_news.php?id=3194.


| شناسه مطلب: 86801







نظرات کاربران